PSIKOLOGJIA

Adoleshenca është një fazë e zhvillimit fizik dhe mendor të njeriut, zakonisht e renditur ndërmjet fazës së fëmijërisë dhe pjekurisë ligjore. Sipas fazave të Erik Erikson të zhvillimit njerëzor, për shembull, një i rritur i ri është në përgjithësi një person në mes të moshës 20 dhe 22 vjeç, ndërsa një adoleshent është një person në mes të moshës 13 dhe 19 vjeç fillon mënyra seksuale.

Studiuesit kanë gjetur atë tepër të vështirë për të rënë dakord mbi një përkufizim të saktë të periudhës së adoleshencës. Kuptimi i plotë i adoleshencës në shoqërinë e sotme mundësohet nga njohuritë që rrjedhin nga zonat e psikologjisë, biologji, histori,sociologji, edukim, dhe antropologji. Brenda të gjithave nga këto perspektiva, kjo është e sigurt të themi se adoleshenca është parë si një tranzicion ndërmjet varësisë dhe pavarësisë dhe qëllimi kryesor i së cilës është përgatitja e fëmijëve për moshën e rritur.

Përcaktimi i limiteve kohore ndërmjet fundit të adoleshencës dhe fillimit të moshës madhore ndryshon sipas vendit, sipas funksionit, dhe për më tepër edhe në një komb-shtet të vetëm apo sipas kulturës. Në shoqërinë civile është konsiderimi një moshë e pjekur për të besuar nga shoqëria detyra të një rangu të caktuar. Piketa të tilla përfshijnë, por nuk kufizohen vetëm në, pilotimin e një makinë duke shërbyer në forcat e armatosura ose në juri, blerjen dhe pirjen e alkoolit, votimi, lidhjen e kontratave, duke përfunduar nivele të caktuara të arsimit, dhe martesës. Adoleshenca është e shoqëruar zakonisht me një fitim dhe/apo rritje pamvarësie nga figurat autoritare, në kundërshtim me fazën preadoleshencës.

Zhvillimi i adoleshencës, karakterizohet nga fillimi i pubertetit me një rritje të vrullshme masës trupore, të masës neuronale. Vërehen ndryshime në aftësinë e të menduarabstrakt dhe multi-dimensionally, në aftësinë e përfaqësimit të strukturave shoqërore. Ndryshime të mëdha biologjike përfshijnë ndryshime në organet seksit, lartësia, pesha, dhe në masë të muskujve, si dhe ndryshime të mëdha në strukturën e trurit dhe organizimin.

Përparimet njohëse përfshijnë edhe rritje në njohuri dhe në aftësinë për të menduar abstrakte dhe për arsye më të efektshme. Studimi i zhvillimit të adoleshentëve shpesh përfshin bashkëpunimeve ndërdisiplinore. Për shembull, hulumtuesit në neuroshkencë ose bio-sjelljes shëndetësore mund të përqendrohet në ndryshimet në strukturën e trurit pubertal dhe efektet e saj në njohje apo marrëdhënie shoqërore. Sociologëve të interesuar në adoleshencë mund të përqendrohet në marrjen e roleve sociale (p.sh. punëtor apo partneri romantike) dhe se si kjo ndryshon mes kulturave apo të kushteve sociale. Psikologë zhvillimore mund të përqendrohen në ndryshimet në marrëdhëniet me prindërit dhe bashkëmoshatarët.

Perspektiva historike si ato të ofruara ngaGlen Plaku, Joseph Kett, apo Thomas Stresidëshmojnë faktin se adoleshenca, si një periudhë e zhvillimit njerëzor, ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme nga një epokë historike në tjetrën. Për shkak të ndryshimeve të vazhdueshme të natyrës së saj, është e pamundur që të përgjithësohen përfundime në lidhje me çështje të tilla si shkalla në të cilën adoleshencës është e vështirë, detyrat zhvillimore të periudhës, ose të natyrës së marrëdhënieve midis brezave. Një grup prej teoricienëve, të quajtur inventionists, argumentojnë se adoleshencës është krejtësisht një shpikje sociale, dhe se mënyra në të cilën ndahen ciklet e jetës në faza është asgjë më shumë se një reflektim të rrethanave politike, ekonomike dhe sociale në të cilën jetojmë. Sipas kësaj shkolle, edhe pse pubertetit ka qenë një tipar i zhvillimit për aq kohë sa njerëzit kanë jetuar, nuk ishte deri në ngritjen e arsimit të detyruar që kemi filluar trajtimin e të rinjtë si një grup i veçantë.

Sipas Francois Dolto ADOLESHENCA është faza kalimtare që ndan fëmijërinë nga mosha madhore dhe që ka pubertetin si momentin qëndror të saj. Me thënë të drejtën, kufijtë nuk i ka të prerë me thikë.

Pa dyshim ajo që i ngjan më tepër është lindja. Kur vijmë në këtë botë nga nëna na ndajnë duke na prerë kërthizën, por shpesh na del nga mendja se mes nënës dhe foshnjes ekziston një tjetër lidhje e jashtëzakonshme: placenta. Placenta na ushqen me gjithçka na  nevojitet për t’u zhvilluar gjithashtu jashtëqit shumicën e papastërtive që qarkullojnë në gjakun e mëmës. Pa placentën, para lindjes do të qe e pamundur çdo formë jete, ama që të mund të jetosh pas lindjes detyrimisht duhet ta hedhësh tej atë.

Adoleshenca është si një LINDJE E DYTË që kryhet hap pas hapi. Hap pas hapi duhet ta  flakësh patjetër mburojën e familjes ashtu siç dikur ke braktisur placentën. Të hedhësh pas krahëve fëmijërinë, ta fshish fëmijën që ndodhet brenda vetvetes, ky është një shndërrim.

Nganjëherë të bëhet sikur do të vdesësh. Shndërrimi është i shpejtë, në disa raste tepër i shpejtë. Natyra ka ritmet e saj të punës. Çështja është të mbijetosh dhe jo gjithnjë ne jemi të përgatitur për t’i bërë ballë. Ajo çka po vdes dihet por ku të çon udha që ke marrë kjo ende nuk shihet. Ndjehet se diçka është thyer por nuk dihet mirë as ç’është dhe as përse. Asgjë nuk është si më parë,  por bëhet fjalë për një gjendje vërtet të papërcaktueshme.

Për shembull, për djemtë ndryshimi i tonit të zërit është një ngjarje e dhimbshme. Është e rëndë zija për humbjen e zërit tënd që prej vitesh ka qenë shok i pandarë. Endesh mes PASIGURISË, ke dëshirë të hedhësh hapa por nuk ke besim në vetvete. Njëkohësisht ke nevojë që të të kontrollojnë por edhe nevojë për liri dhe nuk është e lehtë të gjesh mesin e artë të këtyre dy kërkesave. Si për prindërit ashtu edhe për fëmijët, masa ideale nga dita në ditë e nga rrethana në rrethanë.

Ke një dëshirë të tregosh se je i zoti të dalësh në jetë. Ligji parashikon se përgjegjësinë për fëmijët e kanë prindërit deri kur këta arrijnë moshën madhore dhe të gjithë e shprehin se kanë nevojë për këtë mburojë. Por secili do të jetë përgjegjës për vetveten. Në të vërtetë bëhet fjalë për një BASHKËPËRGJEGJËSI.

Duke patur parasysh zhvillimin e pabesueshëm që na ndodh, ne kemi nevojë për interesimin e familjarëve ndaj nesh, por kur ky interes shfaqet mundet të na tërheqë kah fëmijëria apo, përkundrazi, të na shtyjë shumë shpejt drejt moshës madhore. Në të dyja rastet ndjehesh “i bllokuar” prej kësaj vëmendjeje ndërkohë që thjesht kemi kërkuar një ndihmë.

Duam të flasim si të rritur por ende nuk i kemi mjetet për t’ia dalë. Duam të marrim fjalën dhe të tjerët të na dëgjojnë me vëmendje. Mirëpo, edhe kur na japin fjalën, në të shumtën e rasteve  e bëjnë për të na gjykuar e jo për të na kuptuar. Nis të bësh një copë udhë përmes fjalëve dhe e gjen veten në kurth.

Ta thotë zemra se një ditë duhet të largohesh prej prindërve. Atëhere bëhet e doemosdoshme të fillosh ndërprerjen e një tipi të caktuar marrëdhëniesh me ta. Kemi dëshirë të nisemi drejt një jete ndryshe. Mirëpo, ç’lloj jete? Jo gjithnjë duam ta kemi të njëllojtë me prindërit tanë. Tek i kemi para syve përditë shpesh na duket se tek ta shohim të ardhmen tonë dhe kjo na tremb.

Ndjehesh sikur po rrëshket në një rrëpirë. Zhvishesh prej mburojave, mjeteve të zakonshme të komunikimit, pa patur mundësinë të sajosh të rinj.

Kur KARAVIDHET ndërrojnë zhguallin, si fillim humbasin të vjetrin duke mbetur të pambrojtur gjatë gjithë kohës që u duhet për të prodhuar zhguallin e ri. Pikërisht në këtë periudhë ato ndodhen përballë një rreziku të madh. Pak a shumë e njejta gjë është edhe për adoleshentin. Dhe prodhimi i një zhgualli të ri ka si çmim një lum lotësh e mundimesh, e thënë ndyshe “të të bjerë bretku”. Rrotull karavidhes së pambrojtur gjithnjë vërtitet një NGJALË në pritje, e gatshme t’i ngulë dhëmbët. Adoleshenca është drama e karavidhes! Ngjala jonë është gjithçka që na kërcënon, nga jashtë e nga brenda vetes, kërcënim që shpesh nuk na e pret mendja.

Ngjala mund të jetë fëmija që kemi qenë deri tani, që nuk do të largohet nga skena dhe që ka frikë mos humbet mbrojtjen e prindërve. Na lidh fort pas fëmijërisë duke penguar lindjen e atij të rriturit që do të jemi pas pak. Ngjala mund të jetë edhe fëmija gjaknxehtë që kujton se bëhesh i rritur duke u  grindur me të rriturit. Më tej, ngjala mund të fshihet pas atyre të rriturve të rrezikshëm, madje edhe shfrytëzues, që i sillen qarkas adoleshentit sepse e pikasin që është PA MBUROJË. Prindërit janë të vetëdijshëm për praninë e këtyre njerëzve dhe për rrezikun që na kanoset. Shpesh kanë të drejtë kur na ftojnë të jemi të kujdesshëm, edhe pse për ne është e vështirë të pranojmë këshilla të këtij lloji.

Nga ana tjetër, adoleshenca është edhe një lëvizje e pasur me forcë, me pritshmëri dhe jetë: një lulëzim. Kjo forcë është shumë e rëndësishme, është vetë energjia e këtij shndërrimi. Njëlloj si farërat që mbijnë nga dheu, kemi nevojë të “DALIM”. Ndoshta prandaj fjala dal është kaq e rëndësishme. Të dalësh do të thotë të braktisësh hojen e vjetër që tashmë të zë frymën, do të thotë gjithashtu të kesh edhe një lidhje dashurie. Është një pikë kyçe që kanalizon për mirë gjithë këtë lëvizje ku jemi përfshirë.

Në GRUP ndjehemi mirë, kemi të njejtat të dhëna, një gjuhë të kodifikuar që na bën të mundur të mos përdorim atë të të rriturve. Do të na duhet shumë që mos kemi më “ti” dhe “ju”, por vetëm një “ti” vëllazëror që do të donim aq shumë ta përdornim përherë dhe që të mos jetë ti-ja e të rriturve e cila shpesh është thjesht shpërfillëse.

Nuk ka adoleshent pa probleme, pa VUAJTJE; ndoshta në gjithë jetën kjo është periudha më e pasur me dhembje, por edhe ajo e gëzimeve më të mëdha. Halli është se duam t’ia mbathim nga gjithçka që na paraqitet si e vështirë. T’ia mbathim nga vetvetja duke u kredhur në aventura të dyshimta apo edhe të rrezikshme, të joshur nga njerëz që e dinë brishtësinë e adoleshentëve. T’ia mbathësh brenda vetvetes duke u mbyllur në një guaskë false.

Adoleshenca është gjithnjë e vështirë por, nëse prindërit dhe fëmijët kanë besim tek jeta, gjithçka shkon përherë për së mbari. [1]

Zhvillimi truporRedakto

Karakteristika te pergjithshmeRedakto

Artikulli kryesor : Puberteti

Puberteti është një periudhë prej disa vitesh, në të cilën rritje të shpejtë fizike dhe psikologjike ndodhin ndryshime, duke kulminuar në pjekurinë seksuale. Fillimin mesatare e pubertetit është në 10 ose 11 për vajzat dhe mosha 12 ose 13 për djemtë. Orari individuale e çdo personi për pubertetin është ndikuar kryesisht nga trashëgimia, edhe pse faktorët e mjedisit, të tilla si dieta dhe ushtrimet fizike, gjithashtu të ushtrojë ndikim. Këta faktorë mund të kontribuojnë në pubertetin zhvillim të parakohshëm dhe të vonuar.

Disa nga pjesët më të rëndësishme të zhvillimit të përfshijnë ndryshime të dallueshme pubertal fiziologjike në lartësi individëve ", pesha, përbërjen e trupit, dhe të qarkullimit të gjakut dhe sistemet e frymëmarrjes. Këto ndryshime janë ndikuar kryesisht nga aktiviteti hormonal. Hormonet luajnë një rol organizativ, baruti i trupit të sillet në një mënyrë të caktuar kur fillon puberteti, [22] dhe një rol të activational, duke iu referuar ndryshimeve në hormoneve gjatë adoleshencës që ndryshimet të shkaktojnë sjellje dhe fizike.

Pubertetit fillon me një rritje në prodhimin e hormoneve, e cila nga ana shkakton një sërë ndryshimesh fizike. [17] Kjo është edhe faza e jetës në të cilën një fëmijë zhvillon karakteristikat sekondare seksuale dhe fillon seksi origjinal (për shembull, një zë të thellë dhe mollë të mëdha Adamit në djemtë, dhe zhvillimin e gjinjve dhe hips më të lakuar dhe i shquar në vajzat) si ekuilibrin e tij ose të saj hormonal ndërrime me forcë drejt një shteti të rritur. Kjo është shkaktuar nga gjëndra e hipofizës, i cili sekreton një rritje të agjentëve hormonal në qarkullimin e gjakut, duke filluar një reaksion zinxhir. Gonads meshkuj dhe femra janë aktivizuar më pas, e cila i vendos ato në një shtet të rritjes së shpejtë dhe të zhvillimit ; gonads shkaktoi tani të fillojë prodhimin në masë të kimikateve të nevojshme. Test kryesisht lirimin e testosteronit, dhe vezoreve kryesisht jap estrogjenit. Prodhimit të këtyre hormoneve rritet gradualisht deri pjekuria seksuale është plotësuar. Disa djem të mund të zhvillojë gynecomastia për shkak të një çekuilibër të hormoneve seksuale, reagimi indet apo trashje.

Qimet e fytyrës tek meshkujt normalisht shfaqet në një mënyrë të veçantë gjatë pubertetit:. Flokët e parë e fytyrës për të dalë tenton të rritet në qoshet e sipërme cik, zakonisht në mes të 14 deri në 16 vjeç [26] [27] Ai pastaj përhapet për të formuar një mustaqe mbi gjithë cik e sipërme. Kjo është pasuar nga shfaqja e flokëve në pjesën e sipërme të cheeks, dhe zona nën buzën e poshtme. [26] në fund flokët përhapet në anët e kufirit të ulët të mjekër, dhe pjesa tjetër e fytyrës më të ulët për të formuar një mjekër të plotë. [26] Si me shumicën e proceset biologjike të njeriut, kjo mënyrë të veçantë mund të ndryshojnë në mesin e disa individëve. Qimet e fytyrës është shpesh i pranishëm në fund të adoleshencës, rreth moshës 17 dhe 18, por nuk mund të shfaqet deri në mënyrë të konsiderueshme më vonë. [27] [28] Disa njerëz nuk zhvillohen flokët e plotë të fytyrës për 10 vjet pas pubertetit. [27] qimet e fytyrës do të vazhdojë për të marrë coarser, të errët dhe të trashë për një tjetër 2-4 vjet pas pubertetit. [27]

Pika kryesore e pubertetit të meshkujve është prodhimi i spermes, e cila ndodh, mesatarisht, në moshën 13 vjeçare. [29] Për femrat, ajo fillon me, fillimin e menstruacioneve, i cili ndodh, mesatarisht, në mes të moshave 12 dhe 13. [ 19] [30] [31] [32] Mosha e fillimit te menstruacioneve ndikohet nga trashëgimia, por nga dieta e vajzës dhe mënyrën e jetesës mund të kontribuojnë si nga koha e fillimit te menstruacioneve. [19] Pavarësisht nga gjeneve, një vajzë duhet të ketë ne pjesë të caktuara të trupit yndyrë për të arritur menarche. [19] Si pasojë, vajzat që kanë një dietë yndyrë të lartë dhe të cilët nuk janë fizikisht aktive të fillojë me menstruacione më parë, mesatarisht, se vajza e të cilit përmban më pak yndyrë dietë dhe aktivitetet e të cilëve përfshijnë ushtrimin yndyrë reduktuar (p.sh. baletit dhe gjimnastikës). [19] [20] Vajzat që përjetojnë kequshqyerja apo janë në shoqëri në të cilën fëmijët pritet që të kryejnë punë fizike të fillojë me menstruacione në moshën më vonë. [19]

Koha e pubertetit mund të ketë pasoja të rëndësishme psikologjike dhe sociale. Djemtë e hershme zakonisht janë shtatlartë dhe të fuqishëm se shokët e tyre. [33] Ata kanë përparësi në kapjen e vëmendjes së partnerëve të mundshëm dhe për t'u bërë me dorë për sportet. Djem Pubescent shpesh kanë tendencë që të ketë një imazh të mirë të trupit, janë më të sigurt, i sigurt, dhe më të pavarur. Në fund të pjekur djemtë mund të jetë më pak besim për shkak të imazhit të trupit të dobët kur krahasojmë veten me miqtë e zhvilluara tashmë dhe kolegët. Megjithatë, në fillim të pubertetit nuk është gjithmonë pozitive për djemtë; pjekurisë seksuale fillim tek djemtë mund të shoqërohet me agresivitetin në rritje për shkak të rritje të hormoneve, që ndikojnë ato. Për shkak se ata duken më të vjetër se moshatarët e tyre, djemtë pubescent mund të përballet rritur presionin shoqëror. në përputhje me normat e të rriturve;. shoqërisë mund t'i shohin ato si më të emocionalisht të avancuar, pavarësisht nga fakti se zhvillimi i tyre kognitiv dhe social mund të mbeten mbrapa pamjen e tyre. Studimet kanë treguar se djemtë në fillim të pjekur kanë më shumë gjasa të jetë seksualisht aktive dhe janë më të të ngjarë të marrin pjesë në sjellje të rrezikshme.

Për vajzat para pjekjes ndonjëherë mund të çojë në rritjen e vetë-vetëdije, edhe pse një aspekt tipike te femrat maturohen. Për shkak të "trupat e tyre në zhvillim më parë, vajza pubescent mund të bëhen më të pasigurt. Si pasojë, vajzave që arrijnë pjekurisë seksuale hershme kanë më shumë gjasa se sa kolegët e tyre për të zhvilluar çrregullime të hahet. Gati gjysma e vajzave amerikane dietë të gjitha të shkollës së mesme 'është për të humbur peshë. Për më tepër, vajzat mund të duhet të merren me përparimet seksuale nga djemtë e vjetra para se ata janë emocionalisht dhe mentalisht të pjekur. Përveç që ka përvojën më parë seksuale dhe më shumë shtatzënive të padëshiruara se vajzat në fund të pjekur, vajzat e hershme të pjekur janë më të ekspozuar ndaj alkoolit dhe drogës. Ata të cilët kanë pasur përvoja të tilla kanë tendencë për të kryer më mirë në shkollë se sa moshatarët e tyre të moshës "të papërvojë".

Vajzat kanë arritur zhvillimin e plote fizik zakonisht nga mosha 15-17, ndërsa djemtë e pubertetit zakonisht të plotë nga mosha 16-18. Çdo rritje në lartësi përtej post- mosha pubertal është e pazakontë. Vajzat arritur pjekurinë riprodhuese rreth 4 vjet pas ndryshimeve të parë fizike të pubertetit të shfaqet. Në të kundërt, djemtë më të përshpejtuar ngadalë por të vazhdojë të rritet për rreth 6 vjet pas ndryshimeve të parë i dukshëm pubertal.

Një fëmijë është një qenie njerëzore në periudhën e saj zhvillimore ndërmjet lindjes dhe moshën e pjekurisë (që përfshin të ri-lindur foshnje, fëmijë të vegjël ...).

Fëmija është gjithashtu një përshkrim të asaj prejardhje, gjenealogjik ose simbolike.

Fëmijë është edhe një shtet, fuqi kundër shtetit prind, dhe rritur paraprake.

Fjala vjen nga Foshnjat fëmijët latinisht (në, private, për të folur) dhe do të thotë, në Romakëve, "të cilët nuk flasin". Konceptet e fëmijërisë dhe vlerat janë të lidhura me të kenë evoluar nga kohët e lashta sot, si civilizimeve, klasa sociale dhe prejardhje dhe personalitete të prindërve.

Vini re se termi i mitur ka qenë riparaqiti nga Lacan për t'iu referuar "fëmijë para se fjala" dhe tani janë dy nocione aq dukshëm.

Fëmijës në fjalë i referohet edhe një individi femër apo mashkull. Një fëmijë femër mund të quhet edhe vajzë dhe grua e re apo meshkuj burrë dhe një djalë, atëherë një djalë (i biri) dhe një njeri i ri apo adoleshencë.

PsikologjiaRedakto

Nga pikëpamja biologjike, fëmija do të thotë një qenie njerëzore para moshës sëriprodhimit, që do të thotë se ai mund të kthehet fëmijë.

Fizikisht, zhvillimin dhe rritjen e fëmijës mbetet më shumë ose më pak të vazhdueshëm, por pak organe gjenitale përkatëse, të cilat nuk janë ende pjekur, ose aspektet fiziologjike e identitetit seksual. Me fjalë të tjera, djemtë dhe vajzat kanë një rritje dhe zhvillim afërsisht të krahasueshme në lidhje me formën, madhësinë, muskulaturë, etj.

Zhvillimi dallim ndodh kryesisht gjatë pubertetit, tranzicioni në këtë shtet e fëmijës për të rritur, shënoi me aktivizimin e hormoneve të lidhura me riprodhimin (kryesisht Testosterone për meshkujt,estrogjenit dhe progesterone për gratë). Tajitje e këtyre hormoneve do të shkaktojë një rritje çurg dhe gjithashtu autorizon maturimit të traktit riprodhues, por edhe zhvillimin e flokëve, një ndryshim në timbër vokale, etj.

Fazat e fëmijërisëRedakto

Ata nuk janë të përcaktuar qartë sepse ato varen nga koha, vendi dhe disiplina kur ato janë përdorur.

Në Evropë, atje janë zakonisht : porsalindur (nga 0 deri 28 ditë) dhe foshnjore (28 ditë për 2 vjet) dhe fëmijët (2 deri në 6 vjeç) dhe fëmijërinë e vetë prej 6 deri 12 vjet. Në Shtetet e Bashkuara, termi fëmija zbatohet për individët nga 3 vjet deri në 7 vjet, 8-13 vite konsiderohen si para-adoleshentët (ky ndryshim është përdorur ndonjëherë në Evropë.

PsikikëRedakto

Në psikologji, ne studimin e zhvillimit e psikologjinë e fëmijës.

Nga Frojdi identifikon fazat që lidhen me simbolizmin e seksualitetin foshnjor. Ata janë në rregull : faza orale, faza anale, faza phalique, faza latente dhe faza e gjenitale.

Pastaj shumë psikologë do të ndryshojë këtë imazh vendosjen e parë të disqet dhe teoritë e papjekur e zhvillimit psikologjik të fëmijëve. Shembujt përfshijnë René Spitz, i cili ka theksuar nevojën e fëmijës relacionale nga një moshë të re, ose Donald Winnicott Melanie Klein i cili më vonë do të jetë i parë që propozoj një teori e zhvillimit psikologjik nga lindja. Mund të përmendim edhe Françoise Dolto i cili ndër të tjera publikuar ekzistenca e fëmijës si një person (ose objekt) që nga lindja.

Zhvillimi kognitivRedakto

Asimilimi sipas Piazhesë, është proces i zhvillimit kognitiv. Fëmijët janë duke mësuar të përdorin simbole dhe përfaqësime mendore të botës. Fëmijët gjejnë kënaqësi duke lozur me lojra apo objekte dhe duke i atribuar këtyre role të caktuar në lojën e tyre. Ky koncept quhet animizëm dhe është një proces i atribuimit të karakteristikave të gjallesave dhe objekteve pa shpirt si p.sh. fëmijët e vegjël besojnë se dielli natën fle.